Rak trzustki to choroba o niekorzystnym rokowaniu, co jest bezpośrednio związane z późnym rozpoznaniem tej choroby. Ale nie wszyscy wiedzą, że nie każdy guz trzustki jest równoznaczny rakowi. Niektóre guzy trzustki to zmiany łagodne wymagające tylko okresowej kontroli. Obecnie w związku z rozwojem diagnostyki obrazowej oraz łatwiejszym dostępem do badań obrazowych tego typu zmiany wykrywane są coraz częściej. Najczęściej są to zmiany torbielowate w trzustce, których częstość występowania wynosi nawet do 30%. Warto więc przyjrzeć się co to za zmiany.
Pierwszą grupę tych zmian stanowią torbiele pozapalne trzustki. Jak wynika z nazwy są to zmiany, które pojawiają się po przebytym zapaleniu trzustki, zwykle o dość ciężkim przebiegu. Zmiany te nie są złośliwe, wymagają najczęściej okresowej obserwacji. Zabieg operacyjny, polegający na drenażu takiej torbieli jest wskazany tylko w przypadku pojawienia objawów klinicznych, zakażenia torbieli lub jej dużego rozmiaru. Jeśli dojdzie do operacji to polega ona na drenażu zawartości torbieli na zewnątrz przezskórnie lub do światła żołądka lub jelita – operacyjnie. Pod warunkiem rezygnacji z używek (alkohol, palenie) i zdrowego odżywiania rokowanie w tego typu guzach trzustki jest dobre.
Kolejną grupą torbielowatych zmian trzustki są surowicze gruczolaki torbielowate. Są to zmiany składające się z dużej ilości małych torbieli, podobne do plastra miodu lub guzy składające się z jednej lub kilku dużych torbieli. Najczęściej takie zmiany występują u kobiet w 6 i 7 dekadzie życia. Około 1/10 wszystkich torbieli trzustki stanowią surowicze gruczolaki torbielowate. Są to zmiany całkowicie łagodne. Wskazana jest tylko staranna obserwacja pod kontrolą badań obrazowych. Leczenie operacyjne stosuje się tylko wtedy, gdy zmiana ta osiąga duże rozmiary i gdy występują objawy kliniczne, co zdarza się rzadko.
Kolejny typ nowotworów torbielowatych trzustki jest nieco groźniejszy i wymaga większej uwagi ze strony lekarza. Są to śluzotworcze gruczolaki torbielowate. To zmiany potencjalnie złośliwe, przy czym ryzyko, że z takiego guza może rozwinąć się rak wynosi około 30-40%. Najczęściej guzy te stwierdzane są u kobiet w 4 i 5 dekadzie życia, a szczyt zachorowań przypada na 48 r.ż. W związku z ryzykiem transformacji złośliwej wskazane jest leczenie operacyjne tych nowotworów. Można powiedzieć, że są to zabiegi które zapobiegają powstaniu raka trzustki, a w przypadku nowotworów złośliwych zapobieganie jest lepsze niż leczenie.
Wewnątrzprzewodowe brodawkowate nowotwory śluzowe są kolejną grupą łagodnych guzów trzustki o wysokim potencjale przemiany w nowotwór złośliwy. To najczęstsze torbielowate zmiany trzustki. W odróżnieniu od 2 poprzednich typów nowotworów guzy te częściej są spotykane u mężczyzn w 6 i 7 dekadzie życia. Tego typu zmiany częściej rozwijają się w przewodach trzustkowych głowy trzustki, co odróżnia je od pozostałych zmian torbielowatych. Wobec tego często mamy tu do czynienia nie z tak zwanym guzem, lecz z niewielką zmianą położoną w przewodzie. Diagnostyka tych nowotworów nie jest łatwa, podejrzenie zwykle nasuwa poszerzenie przewodu trzustkowego. Ryzyko transformacji złośliwej może wynosić nawet 70-80%. Leczenie chirurgiczne przed transformacją złośliwą daje najlepsze wyniki leczenia, aczkolwiek w niektórych guzach z tej grupy wystarczy tylko obserwacja i okresowa kontrola.
Kolejna grupa to lite rzekomobrodawczakowate nowotwory trzustki. Są to rzadkie zmiany, które głównie występują u młodych kobiet w 2-3 dekadzie życia. Ryzyko przemiany złośliwej jest niewielkie, ale guzy te często osiągają dość duże rozmiary. Najczęściej zmiany te wymagają jedynie obserwacji, rzadko – leczenia chirurgicznego.
Warto zwrócić uwagę, że zmiany torbielowate trzustki najczęściej są bezobjawowe i wykrywane przypadkowo, niejednokrotnie podczas badań obrazowych wykonywanych z innych powodów. Objawy występują rzadko, są niespecyficzne i pojawiają się późno, gdy guz już osiąga duże rozmiary. Najczęściej są to bóle brzucha, uczucie pełności, zaburzenia motoryki jelit. Podsumowując, guz trzustki trudno jest rozpoznać jedynie na podstawie objawów i badania przedmiotowego. Tylko współpraca lekarza z pacjentem, dokładny wywiad, analiza obrazu klinicznego i wykonanie szeregu niezbędnych badań obrazowych pozwalają wykluczyć lub potwierdzić taki nowotwór. Więc warto i trzeba się badać.
Z drugiej strony bardzo ważne jest przy rozpoznaniu guza trzustki nie wpadać od razu w panikę, bo nie każdy guz trzustki jest rakiem. Jednak prawidłowe rozpoznanie jakiego rodzaju jest to guz może postawić tylko specjalista. Jeśli guz trzustki został wykryty w badaniu obrazowym, najczęściej w USG, warto jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, który zajmuje się leczeniem tych nowotworów, aby pokierował on dalszą diagnostyką. Niezbędne jest dokładne określenie, z którym typem guza mamy do czynienia, co pomoże nam wybrać optymalną strategię leczenia.